طلاق به خاطر خشونت خانگی: تحلیل جامع و علمی علل، پیامدها و راهکارهای حقوقی
مقدمه: شیوع پنهان و ابعاد خشونت خانگی
خشونت خانگی، پدیدهای پیچیده و چندوجهی است که در بسیاری از جوامع، از جمله ایران، به عنوان یکی از چالشهای اساسی سلامت روان، امنیت فردی و انسجام خانواده شناخته میشود. این معضل، نه تنها به قربانیان خود آسیبهای جبرانناپذیر جسمی و روانی وارد میکند، بلکه بنیان خانواده را متزلزل ساخته و پیامدهای اجتماعی گستردهای را به دنبال دارد. درک عمیق از ماهیت خشونت خانگی، انواع آن، و تأثیرات مخربش بر قربانیان و کل ساختار خانواده، گام نخست در مسیر ریشهیابی و مقابله با این پدیده است. طلاق به عنوان یکی از شدیدترین و آخرین راهکارهای قانونی، در بسیاری از موارد تنها مسیر رهایی از چرخه خشونت و بازگشت به آرامش و سلامت فردی محسوب میشود.
این مقاله با هدف ارائه یک تحلیل جامع و علمی، به بررسی ابعاد مختلف خشونت خانگی به عنوان دلیل طلاق میپردازد. از تعریف و انواع خشونت گرفته تا مبانی حقوقی، مراحل قانونی، چالشها و راهکارهای موجود در نظام حقوقی ایران، تمامی جنبههای مرتبط با این موضوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت. تاکید بر جنبههای علمی و حقوقی، به مخاطبان کمک میکند تا با دیدی واقعبینانه و آگاهانه، با این پدیده مواجه شده و در صورت لزوم، مسیرهای قانونی و حمایتی موجود را شناسایی و مورد استفاده قرار دهند.
انواع و اشکال خشونت خانگی و آثار آن بر بنیان خانواده
خشونت خانگی صرفاً به معنای آسیبهای جسمی نیست و طیف وسیعی از رفتارها را در بر میگیرد که به سلامت و کرامت فرد آسیب میرساند. شناخت دقیق انواع خشونت، کلید فهم عمق و گستردگی این معضل است:
الف. خشونت فیزیکی
این نوع خشونت شامل هرگونه اقدام عمدی است که منجر به آسیب جسمی، درد یا بیماری شود. ضرب و شتم، هل دادن، سیلی زدن، لگد زدن، سوزاندن، استفاده از سلاح و هر نوع تماس فیزیکی ناخواسته که با هدف آزار صورت گیرد، در این دسته قرار میگیرد. پیامدهای آن میتواند شامل کبودی، شکستگی استخوان، جراحات داخلی، و در موارد شدیدتر، نقص عضو یا مرگ باشد. از نظر روانی، قربانیان خشونت فیزیکی اغلب دچار ترس، اضطراب، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و احساس ناامنی دائمی میشوند.
ب. خشونت روانی (عاطفی)
این نوع خشونت که اغلب نامرئی است، شاید مخربترین شکل خشونت باشد. شامل تحقیر، توهین، تهدید (به خودکشی، آسیب رساندن به خود یا دیگران)، کنترل افراطی، ایزولهسازی قربانی از دوستان و خانواده، سوءاستفاده کلامی، فریاد زدن، بازیهای روانی (گازلایتینگ)، و تخریب عزت نفس میشود. خشونت روانی به مرور زمان، حس ارزشمندی قربانی را از بین برده و او را دچار وابستگی ناسالم و احساس درماندگی میکند. افسردگی، اضطراب شدید، کاهش اعتماد به نفس و حتی افکار خودکشی از پیامدهای رایج این نوع خشونت است.
ج. خشونت جنسی
هرگونه اجبار به فعالیت جنسی، تجاوز زناشویی، عدم رعایت حقوق جنسی همسر، تحقیر جنسی، و یا اجبار به تماشای مطالب پورنوگرافی، در دسته خشونت جنسی قرار میگیرد. این نوع خشونت، حس شرم، گناه، از دست دادن کنترل بر بدن خود و ضربات روانی عمیقی را به قربانی وارد میکند و میتواند به اختلالات جنسی و مشکلات روانی طولانیمدت منجر شود.
د. خشونت اقتصادی
خشونت اقتصادی به معنای کنترل مالی قربانی، عدم تأمین نیازهای اولیه زندگی با وجود توانایی مالی، ممانعت از اشتغال، مصادره حقوق و داراییهای قربانی، و یا اجبار به انجام کارهایی برای تأمین مالی است که مورد رضایت قربانی نیست. این شکل از خشونت، استقلال و آزادی عمل فرد را سلب کرده و او را در موقعیت آسیبپذیری و وابستگی مطلق قرار میدهد. پیامدهای آن شامل فقر، عدم دسترسی به امکانات درمانی و آموزشی و ناتوانی در خروج از رابطه آزارگرانه است.
ه. پیامدهای کلی خشونت بر بنیان خانواده
خشونت خانگی تنها به قربانی محدود نمیشود؛ کودکان حاضر در محیط خانواده نیز به شدت تحت تأثیر قرار میگیرند. تماشای خشونت، حتی بدون اینکه مستقیماً قربانی آن باشند، میتواند منجر به مشکلات رفتاری، اختلالات عاطفی، کاهش پیشرفت تحصیلی و افزایش احتمال قربانی شدن یا عامل خشونت شدن در آینده شود. خشونت، اعتماد، احترام و همدلی را از بین برده و فضایی از ترس و ناامنی را در خانواده حاکم میکند که در نهایت به فروپاشی روابط و جدایی منجر میشود.
مبانی حقوقی طلاق ناشی از خشونت خانگی در ایران
نظام حقوقی ایران، با وجود مبانی فقهی خاص خود، راهکارهایی را برای زنانی که در معرض خشونت خانگی قرار دارند، برای درخواست طلاق پیشبینی کرده است. در این میان، مفهوم «عسر و حرج» و «شروط دوازدهگانه ضمن عقد نکاح» از اهمیت ویژهای برخوردارند.
الف. عسر و حرج: ستون اصلی درخواست طلاق زوجه
مهمترین و فراگیرترین مبنای حقوقی برای درخواست طلاق از سوی زن در صورت خشونت خانگی، استناد به «عسر و حرج» است. ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی به صراحت بیان میدارد: “در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی میتواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه زوج را اجبار به طلاق مینماید و در صورت امتناع زوج، دادگاه با اذن حاکم شرع، زوجه را طلاق میدهد.”
تعریف عسر و حرج: عسر و حرج وضعیتی است که ادامه زندگی زناشویی برای زوجه به دلیل مشقات فراوان، ناممکن یا بسیار دشوار باشد و او را در وضعیت غیرقابل تحمل قرار دهد. خشونت خانگی، با هر یک از اشکال فیزیکی، روانی، جنسی یا اقتصادی، مصادیق بارز عسر و حرج محسوب میشود.
شرح کاربرد ماده قانونی در عمل: برای اثبات عسر و حرج ناشی از خشونت خانگی، زوجه باید ادله کافی را به دادگاه ارائه دهد. این ادله میتواند شامل گواهی پزشکی قانونی، شهادت شهود، گزارش نیروی انتظامی یا اورژانس اجتماعی، پیامکها، نامهها، عکسها، فیلمها و هر مدرک دیگری باشد که وقوع خشونت و وضعیت دشوار زندگی را اثبات کند. برای مثال، زنی که همسرش او را مکرراً مورد ضرب و شتم قرار داده (خشونت فیزیکی) و او را تهدید به مرگ کرده (خشونت روانی)، میتواند با ارائه گواهی پزشکی قانونی و شهادت همسایگان، عسر و حرج خود را اثبات کرده و درخواست طلاق نماید.
ب. شروط دوازدهگانه ضمن عقد نکاح و نقش آن در طلاق
علاوه بر عسر و حرج، شروط دوازدهگانه مندرج در قباله ازدواج (که در صورت امضای زوجین لازمالاجرا میشود) نیز میتواند مبنای درخواست طلاق از سوی زوجه باشد. برخی از این شروط مستقیماً به خشونت یا رفتارهای آزاردهنده اشاره دارند:
- بند ۷ (سوءرفتار زوج): “سوء رفتار و یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل نماید.” این بند میتواند مصادیق گستردهای از خشونت فیزیکی، روانی و کلامی را در بر گیرد.
 - بند ۹ (عدم پرداخت نفقه): “عدم ایفای وظایف زناشویی از قبیل عدم پرداخت نفقه و یا ترک زندگی خانوادگی بدون دلیل موجه.” عدم پرداخت نفقه، نوعی خشونت اقتصادی محسوب میشود.
 - بند ۸ (اعتیاد مضر): “ابتلای زوج به امراض صعبالعلاج و یا اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی مضر به بنیان خانواده.” اعتیاد خود میتواند عامل بروز خشونتهای متعدد باشد.
 - بند ۱۰ (حبس): “محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.” حبس طولانیمدت نیز میتواند از مصادیق عسر و حرج محسوب شود.
 
توضیح تفاوت با عسر و حرج عام: مزیت استناد به شروط ضمن عقد این است که اثبات آنها میتواند مسیر طلاق را سادهتر کند، زیرا این شروط توافق قبلی زوجین محسوب میشوند و نیاز به اثبات “غیرقابل تحمل بودن زندگی” به معنای عام عسر و حرج، کمی متفاوت است. در واقع، با اثبات تحقق شرط، دادگاه به زوج وکالت در طلاق میدهد.
ج. نقش گواهی پزشکی قانونی و سایر ادله اثبات
در پروندههای طلاق ناشی از خشونت، جمعآوری ادله اثبات نقش حیاتی دارد. این ادله میتواند شامل موارد زیر باشد:
- گواهی پزشکی قانونی: در صورت خشونت فیزیکی، مراجعه فوری به پزشکی قانونی و دریافت گواهی از اهمیت بالایی برخوردار است. این گواهی معتبرترین دلیل برای اثبات ضرب و جرح محسوب میشود.
 - شهادت شهود: افرادی که شاهد خشونت بودهاند (همسایگان، دوستان، اعضای خانواده)، میتوانند شهادت آنها را در دادگاه ارائه دهند.
 - گزارش نیروی انتظامی یا اورژانس اجتماعی: در صورتی که خشونت به پلیس یا اورژانس اجتماعی گزارش شده باشد، گزارشهای آنها میتواند به عنوان مدرک استفاده شود.
 - مدارک الکترونیکی: پیامکهای تهدیدآمیز، فایلهای صوتی ضبط شده (با رعایت قوانین مربوطه)، عکسها و فیلمهای دال بر خشونت، همگی میتوانند به عنوان ادله کمکی ارائه شوند.
 - نامه روانشناس یا مشاور: در برخی موارد، نظر کارشناس روانشناسی در مورد تأثیر خشونت بر سلامت روانی زوجه میتواند مؤثر باشد.
 
اهمیت جمعآوری مدارک: نکته کلیدی این است که مدارک باید به موقع و مستند جمعآوری شوند، زیرا با گذشت زمان، اثبات خشونت دشوارتر میشود. از این رو، آگاهی از حقوق و نحوه مستندسازی خشونت، برای قربانیان بسیار ضروری است.
مراحل قانونی طلاق به دلیل خشونت خانگی
فرآیند طلاق به دلیل خشونت خانگی، به دلیل ماهیت حساس و نیاز به اثبات، ممکن است پیچیده و زمانبر باشد. آگاهی از این مراحل به قربانیان کمک میکند تا با آمادگی بیشتری این مسیر را طی کنند:
۱. گام اول: مشاوره اولیه و جمعآوری مدارک
- مدت زمان تقریبی: ۱ هفته تا ۱ ماه.
 - شرح: در این مرحله، فرد باید با یک وکیل متخصص خانواده مشورت کند. وکیل راهنماییهای لازم را در خصوص جمعآوری مدارک و مستندات ارائه میدهد. جمعآوری مدارکی نظیر شناسنامه، کارت ملی، سند ازدواج، و کلیه شواهد دال بر خشونت (مانند گواهی پزشکی قانونی، پیامکها، عکسها، شهادت شهود) از اهمیت بالایی برخوردار است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع طلاق و مراحل آن، میتوانید به صفحه تخصصی طلاق مراجعه نمایید.
 - مدارک لازم: شناسنامه، کارت ملی، سند ازدواج، مدارک اثبات خشونت (گواهی پزشکی قانونی، گزارش پلیس، شهادت شهود و…).
 
۲. گام دوم: ثبت دادخواست طلاق
- مدت زمان تقریبی: ۱ تا ۲ هفته.
 - شرح: پس از جمعآوری مدارک، وکیل دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج یا تحقق شروط ضمن عقد را تنظیم و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت میکند. در این دادخواست، تمامی دلایل و شواهد خشونت باید به دقت ذکر شوند.
 - مدارک لازم: دادخواست تنظیم شده، ضمائم دادخواست (کپی برابر اصل مدارک شناسایی و ادله اثبات خشونت).
 
۳. گام سوم: ارجاع به مشاوره و داوری خانواده
- مدت زمان تقریبی: ۱ تا ۲ ماه.
 - شرح: دادگاه ابتدا زوجین را به جلسات مشاوره خانواده ارجاع میدهد تا تلاش برای صلح و سازش صورت گیرد. در صورتی که صلح و سازش ممکن نباشد، پرونده به داوری ارجاع میشود. داوران با بررسی وضعیت، نظر خود را به دادگاه اعلام میکنند.
 - مدارک لازم: گزارش مرکز مشاوره، گزارش داوران.
 
۴. گام چهارم: رسیدگی در دادگاه خانواده
- مدت زمان تقریبی: ۳ ماه تا ۱ سال (بسته به پیچیدگی پرونده و حجم کار دادگاه).
 - شرح: جلسات رسیدگی در دادگاه تشکیل میشود. زوجه و وکیل او باید دلایل و مستندات خود را به قاضی ارائه دهند. زوج نیز میتواند از خود دفاع کند. قاضی با بررسی تمامی جوانب، شهادت شهود و مدارک موجود، رأی خود را صادر میکند.
 - مدارک لازم: اصل مدارک و ادله اثبات خشونت، لوایح دفاعی.
 
۵. گام پنجم: صدور رأی طلاق و ثبت آن
- مدت زمان تقریبی: ۱ تا ۲ ماه پس از قطعیت رأی.
 - شرح: پس از صدور رأی طلاق (عدم امکان سازش یا حکم طلاق)، طرفین ۱۰ تا ۲۰ روز فرصت تجدید نظر و فرجامخواهی دارند. پس از قطعیت رأی، زوجین با ارائه گواهی قطعیت و سایر مدارک لازم به دفترخانه طلاق مراجعه کرده و صیغه طلاق جاری و ثبت میشود.
 - مدارک لازم: گواهی قطعیت رأی دادگاه، مدارک شناسایی، اصل سند ازدواج.
 
جدول آموزشی: خلاصه مراحل طلاق به دلیل خشونت خانگی
| مرحله | شرح و زمان تقریبی | 
|---|---|
| ۱. مشاوره و جمعآوری مدارک | تماس با وکیل (09129353470)، آمادهسازی شناسنامه، سند ازدواج، گواهی پزشکی قانونی و شواهد خشونت. (۱ هفته تا ۱ ماه) | 
| ۲. ثبت دادخواست طلاق | تنظیم و ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات قضایی. (۱ تا ۲ هفته) | 
| ۳. مشاوره و داوری | حضور در جلسات مشاوره خانواده و داوری برای صلح و سازش. (۱ تا ۲ ماه) | 
| ۴. رسیدگی در دادگاه | حضور در جلسات دادگاه و ارائه ادله و دفاعیات. (۳ ماه تا ۱ سال) | 
| ۵. صدور و ثبت رأی طلاق | پس از قطعیت رأی، مراجعه به دفترخانه برای اجرای صیغه طلاق. (۱ تا ۲ ماه) | 
چالشها و نکات مهم در پروندههای طلاق ناشی از خشونت
طلاق به دلیل خشونت خانگی، مسیری پرچالش است که با موانع متعددی همراه است. آگاهی از این چالشها و نکات مهم، میتواند به قربانیان کمک کند تا با آمادگی بیشتری این مسیر را طی کنند.
الف. اثبات خشونت: دشواریها و راهکارها
- عدم وجود آثار فیزیکی: در موارد خشونت روانی، کلامی یا اقتصادی، ممکن است هیچ اثر فیزیکی آشکاری وجود نداشته باشد. در این شرایط، اثبات خشونت دشوارتر است و نیاز به جمعآوری مستندات غیرفیزیکی مانند شهادت شهود، پیامکها، گزارشهای روانشناختی و تحلیل رفتار دارد.
 - ترس قربانی از شهادت: بسیاری از قربانیان به دلیل ترس از انتقامجویی عامل خشونت، ترس از قضاوت جامعه یا حتی شرم، از شهادت دادن یا پیگیری قضایی خودداری میکنند. حمایتهای روانشناختی و حقوقی در این زمینه بسیار حیاتی است.
 - نیاز به مستندسازی دقیق: هرگونه خشونت، حتی جزئی، باید مستند شود. نگهداری پیامکها، یادداشتبرداری از تاریخ و نوع خشونت، مراجعه به پزشک در صورت نیاز و حفظ گواهیها، همگی به تقویت پرونده کمک میکنند.
 
ب. نقش وکیل متخصص در موفقیت پرونده
با توجه به پیچیدگیهای حقوقی و حساسیت پروندههای طلاق ناشی از خشونت، حضور یک وکیل متخصص و باتجربه در امور خانواده، حیاتی است:
- راهنمایی در جمعآوری ادله: وکیل با آگاهی از قوانین، بهترین راههای جمعآوری و ارائه ادله را به موکل خود آموزش میدهد.
 - تنظیم دقیق دادخواست: تنظیم یک دادخواست قوی و مستدل، که تمامی ابعاد خشونت و عسر و حرج را به درستی بیان کند، نقش مهمی در موفقیت پرونده دارد.
 - حضور در دادگاه و دفاع مؤثر: وکیل با تجربه میتواند به بهترین نحو از حقوق موکل خود در دادگاه دفاع کرده و با استناد به مواد قانونی و رویههای قضایی، روند پرونده را تسریع و تسهیل کند.
 - جلوگیری از اشتباهات حقوقی: وکیل میتواند از وقوع اشتباهات رایج که منجر به طولانی شدن دادرسی یا تضییع حقوق میشوند، جلوگیری کند.
 
ج. پیامدهای روانی و اجتماعی طلاق
- نیاز به حمایت روانشناختی: قربانیان خشونت خانگی، حتی پس از طلاق نیز ممکن است با پیامدهای روانی طولانیمدت مانند افسردگی، اضطراب و PTSD دست و پنجه نرم کنند. حمایت روانشناختی و مشاوره تخصصی در این دوران بسیار ضروری است.
 - تأثیر بر فرزندان و حضانت: طلاق در خانوادههای درگیر خشونت، تأثیرات عمیقی بر فرزندان دارد. مسائل مربوط به حضانت، ملاقات و تأمین آتیه کودکان باید با دقت و با اولویت منافع عالیه کودک مورد بررسی قرار گیرد. دادگاه در این موارد به شرایط سلامت روانی و جسمی والدین و محیط نگهداری کودک توجه ویژه دارد.
 
د. اشتباهات رایج و عواقب آن
- عدم جمعآوری به موقع مدارک: بسیاری از قربانیان در لحظه خشونت، به دلیل شوک یا ترس، مدارک را جمعآوری نمیکنند. این امر میتواند اثبات خشونت را در مراحل بعدی دشوار یا ناممکن سازد و منجر به رد دادخواست شود.
 - صرفنظر کردن از حق و حقوق: برخی زنان به دلیل فشار، ترس یا خستگی از روند قضایی، از مهریه، نفقه و سایر حقوق قانونی خود صرفنظر میکنند. این اقدام میتواند عواقب مالی و حمایتی جبرانناپذیری در آینده داشته باشد.
 - عدم پیگیری پرونده: طولانی شدن دادرسی در برخی پروندهها، ممکن است منجر به ناامیدی و عدم پیگیری شود. این امر میتواند به ضرر قربانی تمام شده و پرونده بدون نتیجه بماند.
 - عدم مشاوره حقوقی: عدم آگاهی از قوانین و رویههای قضایی، میتواند منجر به تصمیمات نادرست و تضییع حقوق فرد شود. مشاوره با وکیل متخصص پیش از هر اقدامی، ضروری است.
 
حمایتهای قانونی و اجتماعی از قربانیان خشونت خانگی
علاوه بر مسیر حقوقی طلاق، نهادها و سازمانهای متعددی در ایران به ارائه خدمات حمایتی به قربانیان خشونت خانگی میپردازند:
- اورژانس اجتماعی (شماره ۱۲۳): این سازمان زیر نظر بهزیستی، خدمات فوری مددکاری، روانشناسی و سرپناه اضطراری را به افراد در معرض خشونت ارائه میدهد. گزارش خشونت به اورژانس اجتماعی میتواند به عنوان مدرک در پرونده قضایی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
 - سازمان بهزیستی کشور: این سازمان مراکز مشاوره و خانههای امن را برای زنان آسیبدیده از خشونت فراهم میکند که در آنجا میتوانند از حمایتهای روانی، حقوقی و اجتماعی بهرهمند شوند.
 - مراکز مشاوره حقوقی رایگان: برخی نهادها و سازمانهای مردمنهاد، خدمات مشاوره حقوقی رایگان یا با هزینه کم را به قربانیان خشونت ارائه میدهند.
 - لزوم آگاهیبخشی عمومی: ارتقاء سطح آگاهی جامعه در مورد خشونت خانگی و حقوق قربانیان، گامی اساسی در پیشگیری و مقابله با این پدیده است.
 
اینفوگرافیک: نشانههای هشداردهنده خشونت روانی
تحقیر و توهین مکرر
کنترل افراطی و ایزولهسازی
گازلایتینگ (انکار واقعیت قربانی)
تهدید و ارعاب مداوم
کنترل یا محرومیت مالی
کاهش شدید اعتماد به نفس قربانی
نتیجهگیری: گامی به سوی رهایی و سلامت
خشونت خانگی یک نقض آشکار حقوق انسانی و مانعی جدی بر سر راه سلامت و آرامش فردی است. طلاق، در شرایطی که هیچ راهکار دیگری برای پایان دادن به خشونت و بازگشت به زندگی ایمن و باکرامت وجود ندارد، نه تنها یک حق قانونی است، بلکه میتواند یک انتخاب شجاعانه برای بازیابی سلامت روان و جسم و شروع فصلی نو در زندگی باشد. درک عمیق از مبانی حقوقی، مراحل قانونی، چالشها و راهکارهای موجود، برای قربانیان این پدیده حیاتی است.
هیچکس سزاوار زندگی در محیطی همراه با ترس و آزار نیست. قانون، مسیرهایی را برای رهایی از این شرایط فراهم کرده است و بهرهگیری از حمایت متخصصان حقوقی و روانشناختی میتواند این مسیر را هموارتر کند. از جمعآوری دقیق مدارک و شواهد گرفته تا انتخاب وکیل متخصص، تمامی گامها نقش مهمی در موفقیت پرونده و تأمین حقوق قربانی دارند. به خاطر داشته باشید که جستجوی کمک، نشانه ضعف نیست؛ بلکه نقطه آغازین قدرت و رهایی است.
در صورت مواجهه با خشونت خانگی یا نیاز به مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه طلاق، تردید نکنید. متخصصان میتوانند شما را در این مسیر حساس راهنمایی کنند. برای مشاوره اولیه میتوانید با شماره 09129353470 تماس حاصل فرمایید. با تصمیمگیری آگاهانه و قاطع، میتوان چرخه خشونت را شکست و به سوی زندگیای عاری از ترس و سرشار از آرامش گام برداشت.
 /* Styling for the entire article, to be placed in a tag or CSS file */
 body {
 font-family: ‘B Nazanin’, ‘Arial’, sans-serif;
 direction: rtl; /* For Persian text */
 text-align: right;
 margin: 0;
 padding: 0;
 background-color: #eef2f6; /* Light background for the page */
 }
 /* General text styling */
 p {
 margin-bottom: 1.2em;
 line-height: 1.8;
 font-size: 1.15em;
 color: #333;
 text-align: justify;
 }
 ul {
 list-style-type: none; /* Remove default bullet */
 padding-right: 20px;
 margin-bottom: 1.5em;
 }
 ul li {
 margin-bottom: 0.8em;
 position: relative;
 padding-right: 20px;
 text-align: justify;
 }
 ul li::before {
 content: ‘•’; /* Custom bullet point */
 color: #3f51b5; /* Blue bullet */
 font-weight: bold;
 display: inline-block;
 width: 1em;
 margin-left: -1em;
 position: absolute;
 right: 0;
 }
 /* Link styling */
 a {
 color: #0d47a1;
 text-decoration: none;
 transition: color 0.3s ease;
 }
 a:hover {
 color: #1565c0;
 text-decoration: underline;
 }
 /* Table Styling */
 table {
 width: 100%;
 border-collapse: collapse;
 margin-top: 20px;
 box-shadow: 0 2px 10px rgba(0,0,0,0.05);
 border-radius: 8px;
 overflow: hidden; /* Ensures rounded corners apply to content */
 }
 th, td {
 padding: 15px;
 border: 1px solid #dcdcdc; /* Lighter border for cells */
 text-align: right;
 font-size: 1.05em;
 color: #444;
 }
 th {
 background-color: #3f51b5;
 color: white;
 font-weight: 600;
 }
 tr:nth-child(even) {
 background-color: #f8f8f8; /* Zebra striping for readability */
 }
 tr:hover {
 background-color: #e0e7fa; /* Hover effect */
 }
 /* Responsive Design for smaller screens */
 @media (max-width: 768px) {
 h1 {
 font-size: 2em !important;
 }
 h2 {
 font-size: 1.8em !important;
 }
 h3 {
 font-size: 1.5em !important;
 }
 p, ul, table, .infographic-item p {
 font-size: 1em !important;
 }
 .infographic-item {
 flex: 1 1 100% !important; /* Stack infographic items on small screens */
 padding: 15px !important;
 }
 th, td {
 padding: 10px !important;
 }
 .text-block {
 padding: 15px !important;
 }
 .infographic-container {
 padding: 15px !important;
 }
 }
 @media (max-width: 480px) {
 h1 {
 font-size: 1.8em !important;
 line-height: 1.3 !important;
 }
 h2 {
 font-size: 1.6em !important;
 }
 h3 {
 font-size: 1.3em !important;
 }
 }
 /* Specific block styling */
 .text-block {
 background-color: #f9f9f9;
 border-radius: 12px;
 box-shadow: 0 4px 15px rgba(0,0,0,0.08);
 padding: 20px;
 margin: 0 auto;
 max-width: 1000px;
 color: #333;
 }
 /* Infographic styling – general container */
 .infographic-container {
 background-color: #fce4ec;
 border: 2px solid #e91e63;
 padding: 25px;
 margin: 30px 0;
 border-radius: 12px;
 text-align: center;
 }
 /* Infographic items */
 .infographic-item {
 flex: 1 1 45%;
 min-width: 250px;
 background-color: #fff;
 border-radius: 10px;
 padding: 20px;
 box-shadow: 0 2px 8px rgba(0,0,0,0.1);
 display: flex;
 align-items: center;
 text-align: right;
 }
 .infographic-item span {
 font-size: 2.5em;
 color: #e91e63;
 margin-left: 15px;
 }
 .infographic-item p {
 font-size: 1.1em;
 font-weight: bold;
 color: #424242;
 margin: 0;
 }
 // This script would typically be in an external JS file or part of a theme.
 // It ensures responsiveness of content blocks for various devices.
 document.addEventListener(‘DOMContentLoaded’, () => {
 // Example for dynamic adjustments if needed, though CSS media queries handle most.
 // For truly unique designs in a block editor, this would involve custom block types or extensive styling.
 // The current output focuses on robust semantic structure and inline styling hints.
 });
 
 
 
 
 




















