مهریه

یکی از موضوعات مهم در دعاوی خانوادگی مهریه است. در ابتدا به فلسفهٔ اصلی و دلیل وجود آن در حقوق ایران که برگرفته از شرع مقدس است خواهیم پرداخت. مهریه با عنوان مَهر توضیح داده می‌شود، مالی است که مرد در زمان وقوع عقد نکاح (ازدواج) به همسر خود می‌پردازد یا مکلف به پرداخت آن در آینده می‌شود.

مؤسسه تهران طلاق به ارائه توضیحاتی درمورد مهریه به هم‌وطنان عزیز می‌پردازد. در قرآن کریم با ذکر صداق در مورد مهریه اشاره شده است که باتوجه‌به آیه شریفه، مهریه حق مسلم زن است و پرداخت نکردن آن گناهی بزرگ و ظلمی نابخشودنی در حق زن است.

انواع مهریه

مهر المُسَمّی

مهر المسمی مهری است که با توافق زوجین در عقد نکاح تعیین شده است. لازم به ذکر است که این توافق در نوع و مقدار مهریه می‌تواند بر عهده یکی از زوجین و یا شخص ثالث نیز تعیین شود. با استناد به ماده 1082 قانون مدنی بلافاصله بعد از عقد، زن مالک مهر است. حال این مهر می‌خواهد خانه، خودرو و یا سکه و وجه رایج مملکت باشد قانوناً مالک آن زن است. همچنین اگر نزد مرد باشد حکم امانت را دارد و مرد ضامن تلف‌شدن مال یا خسارت وارده است.

مهرالمثل

منظور از مهرالمثل مهری است که معمولاً برای ویژگی‌های مثبت و منفی که دارد باتوجه‌به عرف و رسوم جامعه و نیز با درنظرگرفتن ویژگی‌های زن مانند وضعیت خانوادگی، حُسن شهرت، سن، زیبایی، تحصیلات او مشخص می‌گردد. مهرالمثل در شرایطی برای زن در نظر گرفته می‌شود و به او تعلق می‌گیرد.

هنگامی که زن و مرد در زمان عقد یا بعد از آن، مهریه را تعیین کرده باشند (مهرالمسمی) اما این مهریه بنا به شرایطی باطل باشد. به‌عنوان‌مثال ارزش مالی نداشته باشد و قابل‌خرید و فروش نباشد؛ نمی‌توانیم آن را به‌عنوان مَهر تعیین کنیم. یا اینکه مهریه تعیین‌شده به‌صراحت مشخص نشده باشد؛ یعنی به‌اندازهٔ کافی معلوم نباشد، بعد از رابطهٔ زناشویی، مهرالمثل به زن تعلق خواهد گرفت.

مهرالمُتعه

مُتعه در دایره المعارف به معنی توشه اندک است و آن مقدار مالی است که بعد از طلاق از سمت شوهر به زن داده می‌شود تا از آن بهره‌مند شود. این نوع مهریه در تمام شرایط به زن داده نمی‌شود فقط در زمانی که مهریه در هنگام عقد تعیین نشده باشد و شوهر قصد داشته باشد که قبل از وقوع رابطهٔ زناشویی همسر خود را طلاق بدهد. مهرالمتعه باتوجه‌به وضعیت اقتصادی مرد تعیین می‌شود. باتوجه‌به شرایط اجتماعی پیشرو به نظر می‌رسد در خصوص این نوع مَهر بانوان محترم باید مشاوره لازم از سوی وکیل و کارشناس مجرب دریافت کرده باشند.

روش بازپس‌گیری مهریه

به لحاظ قانونی امروزه روش بازپس‌گیری مهریه یا پرداخت آن با دو عنوان مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه صورت می‌گیرد. چیزی که به‌عنوان عرف مرسوم است مهریه عندالاستطاعه است و عنوان مهریه عندالمطالبه در قرن جدید به‌عنوان روشی برای اخذ آن تعیین گردیده است. در ادامه به توضیح این دو خواهیم پرداخت.

مهریه عندالمطالبه

در مهریه عندالمطالبه هرگاه زن برای گرفتن مهریه به مرد رجوع کند، مرد موظف است مَهر همسر خود را به او بدهد. اگر مرد از پرداخت آن خودداری کند، زن می‌تواند از انجام وظایف خود امتناع کند به‌نوعی که خواسته‌های مرد را تمکین نکند.

مهریه عندالاستطاعه

در مهریه عندالاستطاعه، زن در شرایطی می‌تواند مَهر خود را دریافت کند که مرد توانایی پرداخت مهریه به زن را داشته باشد. دراین‌رابطه علاوه بر استطاعت مالی مرد، زن نیز باید دارابودن مرد را در دادگاه ثابت کند و بخشی از اموال مرد را به محکمه معرفی نماید. این نکته را در نظر داشته باشید که در مواقعی اثبات آن بسیار دشوار است.

تفاوت مهریه عندالمطالبه با مهریه عندالاستطاعه در این است که در مهریه عندالمطالبه مرد باید ثابت کند که توان پرداخت مهریه را ندارد اما در مهریه عندالاستطاعه زن باید ثابت کند که مرد استطاعت مالی لازم را برای پرداخت مَهر دارد و از عهده آن برمی‌آید

.

انواع مطالبه مهریه

انواع مطالبه مهریه به صورت زیر می‌باشد که در ادامه به هریک از ‌آن‌ها خواهیم پرداخت.

• مطالبه مهریه از طریق دادگاه
• مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت
• مطالبه مهریه با درخواست طلاق

اجرای مهریه از طریق دادگاه

محکمه قضایی که به این موضوع رسیدگی می‌کند دادگاه خانواده است. در نظر مردم این‌چنین است که زوجه در نکاح دائم و یا نکاح موقت به هر میزان از مَهر خود که بخواهد می‌تواند از طریق دادخواست قرار تأمین خواسته (بدون ارائه دادخواست) از دادگاه تقاضا کند که اموال شوهر را بدون اطلاع او توقیف کنند.

به این موارد توجه داشته باشید که هزینه دادرسی مطالبه مَهر در دادگاه معادل  3/5 درصد قیمت روز سکه است.

اجباری برای زوجه نیست که همه مهریه را درخواست و مطالبه کند زیرا اگر همسرش دارایی خاصی ندارد یا اموال او اندک است می‌تواند قسمتی از مهر را با اجرا گذاشتن مهریه در دادخواست مطالبه کند و حق باقیمانده برای زوجه در طلب مابقی مهریه‌اش محفوظ است.

اگر زوجه دادخواست مَهر داده اما از عهده پرداخت هزینه دادرسی بر نیاید باید تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را با استناد شهادت شهود درخواست کند. دادگاه خانواده در ابتدا امر به موضوع اعسار زوجه از پرداخت هزینه دادرسی رسیدگی می‌کند و زوجه را از پرداخت هزینه دادرسی منع می‌کند.

زن این حق را دارد که مطالبه مَهر را در محل اقامت خود (جایی که ساکن است، مثلاً شهر محل سکونت پدرش) یا محل اقامت شوهر از دادگاه خانواده تقاضا کند. ولی درصورتی‌که مهریه مال غیرمنقول (ملک، آپارتمان) باشد بر طبق ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده و ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی می‌بایستی در دادگاه محلی که ملک واقع شده دادخواست مطالبه مَهر داده شود و دادگاه به این موضوع رسیدگی می‌کند.

اجرای مهریه از طریق اجرای ثبت

ابتدابه‌ساکن، زوجه یا وکیل او باید به دفتر ازدواج ثبت شده در عقدنامه و شناسنامه رجوع کند و اقدام به صدور اجرائیه کند پس از آن سردفتر ازدواج، به تعداد مَهر مطالبه شده توسط زوجه، برای زوج به نشانی مندرج در عقدنامه اجرائیه از طریق پست ارسال می‌کند. بعد از آن بایستی به اداره اجرای ثبت شهر محل ازدواج مراجعه کرد تا اموال شوهر برای توقیف مشخص شود.

زوجه می‌تواند برای ممنوع‌الخروج کردن همسر خود این اقدام را انجام دهد. در نظر داشته باشید که باید در ابتدای پرکردن فرم‌های مربوطه اداره ثبت مشخص کنید که بابت چه مقدار از مهریه قصد توقیف اموال دارید و برای چه مقدار دیگر از مهریه قصد ممنوع‌الخروج شدن همسر خود را دارید. هر مقدار سکه‌ای که به اداره ثبت برای ممنوع‌الخروج کردن زوج تعیین می‌کنید بعد از آن نمی‌توانید به آن تعداد درخواست توقیف اموال زوج را کنید.

اجرای مهریه با درخواست طلاق

طلاق دو نوع است. نوع اول طلاق رجعی است که در آن مرد می‌تواند به زن رجوع کند و مجدداً زن و شوهر شوند و نوع دوم آن طلاق بائن است که در این نوع امکان رجوع مرد به زوجه (زن) وجود ندارد.

طلاق، یکی از راه های مطالبه مهریه است. با توجه به قواعد فقهی ،قانون گذار حق طلاق را با یک شرط به مرد داده است و آن شرط این است که به دادگاه مراجعه کند بنابراین ثبت طلاق فقط با این گواهی ممکن خواهد بود. در این مورد مرد ملزم نیست دلیل خاصی را برای تصمیم خود ذکر کند و می تواند از این حق قانونی خود استفاده کند.

رویه طلاق به درخواست مرد به این ترتیب است که در ابتدا دادگاه گواهی عدم سازش صادر خواهد کرد، در طلاق از سوی مرد اگر عذر موجهی برای طلاق داشته باشد بازهم موظف به پرداخت مهریه است ، جهیزیه و نفقه زن را نیز باید مطابق با قانون طلاق و مَهر پرداخت کند. اما در صورتی که دلیل موجهی برای مرد وجود نداشته باشد و صرفا با استناد به ماده 1133 قانون مدنی  از حق خود استفاده کند. این حق برای زن محفوظ است که علاوه بر مهریه،نفقه و جهیزیه، اجرت‌المثل کارهایی را که در طول زندگی مشترک انجام داده است و این کار را با تمکین از شوهر خود کرده و موفق به ثابت کردن این امر در دادگاه شده حقوق خود را بطور کامل دریافت کند .

قانون گذار در ماده 1133 قانون مدنی اختیارات نامحدودی به مرد داده بود که مغایر با حقوق زنان بود و این قانون  در سال 81 به این نحو اصلاح شد « مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون طلاق با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید»

در تبصره ماده 1133 قانون مدنی حق طلاق برای زن در نظر گرفته شده است .

طلاق به درخواست زن باید با دلیل مشخصی باشد با استناد به ماده 1129 قانون مدنی در صورتی که شوهر بدون دلیل مشخص از پرداخت نفقه خوداری کند،زن می تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه کند و قاضی شوهر را ملزم به طلاق می نماید

درصورتی‌که ادامهٔ زندگی و دوام زوجیت موجب شود زن به‌دشواری و سختی بی افتد به‌موجب ماده 1130 قانون مدنی با استناد به عسروحرج (به‌سختی افتادن) مذکور (زن) در محکمه ثابت شود دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید. اگر شوهر به‌حکم دادگاه عمل نکند زوجه با اذن حاکم شرع به‌صورت غیابی طلاق داده می‌شود. مَهر زن در این شرایط نصف خواهد شد و اگر مرد توان پرداخت را نداشته باشد و مالی هم نداشته باشد ملزم به پرداخت 110 سکه است.

مهریه در نکاح موقت

هنگامی که عقد نکاح مدت‌دار باشد، صیغه موقت یا عقد نکاح موقت نامیده می‌شود حتی اگر به مدت 100 سال باشد و اگر در موقع عقد مهر مشخص نشود عقد باطل است و فاقد هرگونه اعتبار است. اگر در زمان مدت صیغه، زن فوت کند مَهر وی محفوظ است و ورثه زوجه می‌توانند مهریه را از شوهر او مطالبه کنند. اگر هم زوج (شوهر) فوت کند، زوجه نکاح موقت می‌تواند مهریه را از محل ماترک به طرفیت وراث شوهر درخواست کند.

مهریه در طلاق توافقی

طلاق توافقی از نوع بائن است و امکان رجوع مرد پس از طلاق به زن ممکن نیست. عرف رایج در جامعه این است که در طلاق توافقی بخشش مهریه الزامی است درصورتی‌که این‌چنین نیست. در طلاق توافقی همان‌طور که از معنای آن پیداست زن و شوهر با یکدیگر توافق می‌کنند که طلاق بگیرند و این توافق اخلالی در نحوه پرداخت مهریه به زن وارد نمی‌کند و این تصور به طور اشتباه در جامعه رایج است و زن شوهر می‌توانند در خصوص مهریه نیز به طور جداگانه به توافق دیگری برسند.

اگر بین زوجین نزدیکی صورت نگرفته باشد و هر دو با توافق از یکدیگر جدا شوند نصف مهریه به زن داده خواهد شد. اگر زن مهریه خود را در طلاق توافقی ببخشد می‌تواند در زمان عده طلاق (سه دوره عادت ماهانه) مَهر خود را از مرد طلب کند و مرد ملزم به پرداخت آن است.

در این شرایط طلاق از حالت بائن به رجعی تبدیل می‌شود و برای مرد این امکان وجود دارد که در صورت تمایل به همسر خود رجوع کند و دوباره به حالت زوجیت برگردند به عبارتی دوباره زن و شوهر یکدیگر شوند. البته در اینجا هم زن می‌تواند این درخواست را رد کند.

مهریه در طلاق خلع

طلاق خلع از نوع بائن است و امکان رجوع مرد به زن نیست. طلاق خلع را این‌گونه تعریف می‌کنیم که اگر زن نسبت به همسر خود علاقه‌ای برای ادامه زندگی نداشته باشد و از شوهر بیزار باشد و قصد طلاق داشته باشد. طلاق خلع مشروط به بیزاری زوجین است.

اگر همسر او مایل به قبول درخواست طلاق نباشد و زن مهریه خود را به شوهرش ببخشد تا به‌صورت خلع طلاق بگیرد. در این شرایط تا زمانی که زن مهریه خود را طلب نکند طلاق بائن است. لذا امکان رجوع برای مرد وجود نخواهد داشت اما در شرایطی که زن در زمان عده مَهر خود را از مرد طلب کند (اصطلاح حقوقی: رجوع به بذل نماید) در اینجا طلاق بائن به طلاق رجعی تبدیل خواهد شد.

اگر تنفر و بیزاری از جانب دو طرف یعنی زوج و زوجه باشد به این نوع طلاق مبارات می­گویند که در اینجا مالی که زن به شوهر برای طلاق می‌پردازد نباید از مقدار مهر زیادتر باشد. به‌نوعی در طلاق مبارات مهریه خود را می‌بخشد و از شوهرش جدا می‌شود.

مهریه بعد از فوت شوهر

بعد از فوت شوهر بدهی‌های وی از اموال به‌جای‌مانده از او پرداخت می‌شود. مَهر هم جز بدهی مرد است و از اموال او به زن پرداخته می‌شود. دراین‌خصوص لازم به ذکر است چه نزدیکی صورت‌گرفته باشد یا خیر، مَهر زن به طور کامل پرداخته خواهد شد.

حالا اگر مردی فوت کند و هیچ مالی به‌عنوان ارث از خودش به‌جای نگذاشته باشد یا آن مال باقی‌مانده کم باشد زن تقاضای مطالبه مهریه کند و این اموال به‌جای‌مانده به‌اندازه مهریه او نباشد نمی‌تواند برای پرداخت مابقی مهریه‌اش به وراث شوهر مراجعه کند زیرا وراث شوهر (پدرشوهر، برادر و …) هیچ مسئولیتی در قبال پرداخت مابقی مهریه زن بعد از فوت شوهر ندارند.

اگرچند نفر طلبکار مرد باشند و اموال به‌جای‌مانده از او کم باشد بنا به دادخواست هرکدام که زودتر مالی از متوفی را توقیف کند در گرفتن طلب خود مقدم خواهد بود. مثال: مردی فوت کرده و یک ملک به مبلغ دو میلیارد تومان ارث از او باقی‌مانده است. مَهر همسر او 200 سکه است و چکی هم در دست طلبکار خود به مبلغ پانصد میلیون تومان دارد. در این هنگام اگر طلبکار چک زودتر برای توقیف ملک موروثی از مرد اقدام کند و علیه او طرح دعوی کند در وصول تمام طلب خود اولویت از همسر متوفی اولویت خواهد داشت.

در شرایط برابر مهریه زوجه دین ممتاز است و نسبت به سایر طلبکاران همسر خود اولویت دارد و مهریه‌اش از اموال شوهرش به او اعطا خواهد شد.

در خصوص مهریه زن باکره بعد از فوت شوهر باید بگوییم که اگر بین زن و شوهر نزدیکی واقع نشده باشد زوج فوت کند مَهر زن وجه نقد باشد تا زمان فوت شوهر به نرخ روز محاسبه و به او داده می‌شود در صورت بعد اگر مَهر زن عین باشد ملاک از عین بودن سکه، خانه و … است باید آن عین به طور تام به زن داده شود

گرفتن مهریه از کارمند

زن می‌تواند برای مطالبه مهریه خود از همسرش که حقوق‌بگیر دولت است به دادگاه اعلام کند که شوهرش کارمند دولت است و توانایی پرداخت مهریه را دارد. بعدازاین دادگاه با استناد به ماده 96 قانون اجرای احکام مدنی پرداخت مهریه توسط مرد به‌صورت اقساطی صورت می‌گیرد و یک‌سوم یا یک‌چهارم حقوق ماهانه زوج (شوهر) را برای تقسیط مهریه به زن در نظر خواهد گرفت.

اگر مدیر و یا مسئول ارگانی که شوهر در آن مشغول به کار است از اجرای حکم دادگاه خودداری کند یا سعی در تغییر حکم دادگاه داشته باشد دراین‌خصوص توجه داشته باشید که ماده 8 قانون جدید آیین دادرسی در امور مدنی به‌روشنی اظهار می‌کند. هیچ مقام رسمی یا سازمان یا اداره دولتی نمی‌تواند حکم دادگاه را تغییر دهد و یا از اجرای آن جلوگیری به عمل آورد مگر دادگاهی که حکم را صادر نموده و یا مرجع بالاتر آن هم در مواردی که قانون معین کرده باشد و برابر با ماده 576 قانون مجازات اسلامی جلوگیری از اجرای احکام و اوامر مقامات قضایی مستحق انفصال از خدمات دولتی از یک تا 5 سال است.

ماده 83 آیین‌نامه اجرایی نیز دراین‌خصوص می‌گوید از حقوق و مزایای کارکنان ادارات، سازمان‌ها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری ها و بانک ها و شرکت ها و نهادها و بنیادها و بنگاه های خصوصی و نظایر آن در صورتیکه دارای کسان واجب النفقه باشند ربع (یک چهارم) و یا  ثلث(یک سوم) حقوق  توقیف می شود.

امکان افزایش یا کاهش مهریه وجود دارد؟

با درنظرگرفتن مصوبه شورای نگهبان افزایش مهریه بعد از عقد نامشروع اعلام شده زیرا بر اساس اصول حاکم بر نکاح این امکان وجود ندارد اما می‌شود بعد از عقد نکاح و تعیین مهر از جانب طرفین، زن و شوهر تصمیم بگیرند که اقرارنامه‌ای تنظیم کنند و با اضافه‌کردن توضیحاتی مال یا وجهی را به میزان مهر اضافه کنند. اما این را در نظر داشته باشید که این میزان اضافه شده جز مهریه اصلی محسوب نمی‌شود و به عبارتی یک امتیاز مضاعف خارج از مهریه است.

بااین‌حال می‌توانید به مؤسسه تهران طلاق  مراجعه کنید و در خصوص تنظیم این نوع تعهدات به طور کامل مشاوره دریافت کنید.

در خصوص کاهش مهریه توجه داشته باشید که بنا بر توافق و تصمیم زوجین امکان پذیر است و می شود مهریه مندرج در عقدنامه کاهش پیدا کند. زن و شوهر با توافق یکدیگر مَهر را کاهش دهند . و در مورد بعد شوهر می تواند قسمتی از مَهر را به زن پرداخت کند و با تنظیم صورتجلسه نسبت به کاهش مهریه و پرداخت بخشی از آن زن و شوهر به توافق برسند. ثبت این توافق الزامی است.

قانون جدید مهریه 14 سکه

در نیمه دوم سال 1399 بود که طرح اصلاح قانون مَهر با این دلیل که افزایش چشمگیر قیمت سکه باعث شده مردان از عهده پرداخت آن بر نیایند. این طرح در دستور کار کمیسیون حقوقی و قضایی وارد شد. در این طرح سقف 14 سکه برای مهریه در نظر گرفته شد و به هدف جلوگیری از تعیین تعداد سکه‌های بیشتر در مهریه مطرح شد. فعالان حقوق زنان چه در مجلس و خارج از مجلس دلیلی که برای رد این طرح آوردند مغایرت این طرح با ماده 1080 قانون مدنی است که تعیین میزان مهریه را منوط به تراضی طرفین در نظر گرفته است.این طرح تا این لحظه به تصویب مجلس نرسیده است.

شرایط مهریه

صرفاً مهریه نباید سکه باشد می‌تواند اموال منقول (ماشین) یا اموال غیرمنقول (خانه) باشد. متأسفانه عرف حاکم بر جامعه فقط سکه را به‌عنوان مَهر می‌شناسد درحالی‌که دستیابی بانوان به هر مالی غیر از سکه بسیار راحت‌تر است. چه‌بسا اگر مَهر از اموال و دارایی‌های شوهر باشد و عیناً وجود داشته باشد دستیابی به آن به‌مراتب آسان‌تر از سکه خواهد بود.

در ادامه مطلب به چیزهایی که می‌تواند به‌عنوان مهر خانم قرار داده شود اشاره می‌کنیم.

ارزش مالی و اقتصادی داشته باشد

به عبارتی فارغ از زیاد بودن ارزش و کم‌ارزش بودن به‌خودی‌خود دارای ارزش باشد و از مالیت خارج نشود؛ بنابراین اگر کسی یک دانه برنج را مهریه قرار دهد. هرچند به‌خودی‌خود مال است اما چون قابل قیمت‌گذاری و انجام معامله نیست در نتیجه مطابق قانون، صحیح نمی‌باشد.

آن مال قابل تملک و نقل‌وانتقال بوده باشد

چیزی که به‌عنوان مهر در عقد نکاح مشخص می‌شود باید از اموالی باشد که داشتن آن و مالکیت در آن برای مسلمانان جایز باشد؛ و در بازار مسلمانان مشتری داشته باشد. بنابراین مالکیت مالی که بر مسلمان شرعاً حرام است اگر در عقد نکاح (ازدواج) مهر قرار گیرد عقد صحیح است ولی مهر باطل است.

مشخص و معلوم بودن مالی که مورد مهریه قرار می‌گیرد

مشخص و معلوم بودن مال مورد مهریه. یعنی مال مجهول نباشد و این شرط از بیان فقها کاملاً دریافت می‌گردد؛ بنابراین اگر مقدار مَهر بخش نامعلومی از طلا، خانه یا جنسی که مشخصات آن معلوم نیست قرار داده شود صحیح نیست و مهر باطل است.

باید در تعیین آن صراحت بوده باشد

در هنگام عقد ازدواج مهریه باید معین باشد. به‌این‌ترتیب که اگر یکی از دو ویلا یا یکی از دو ماشین به‌عنوان مهریه زن قرار گیرد،مهر باطل است. یعنی باید به‌صراحت ذکر شود فلان ماشین یا فلان میزان طلا یا فلان انگشتر و به زن نشان داده شود. اگر زن راضی بود، مهر درست است. در نهایت در مورد یک مال مشخص مثلاً یک گردنبند برلیان هرچند وزن آن مشخص نباشد در صورت رضایت زن، مالی که مورد مهر صحیح است

دارای منفعت عقلانی و مشروع بودن باشد

باید توان تسلیم یا پرداخت چیزی که مهر زوجه قرار داده می‌شود توسط شوهر مهیا باشد. مثلاً فلان شیءی قیمتی که در کف دریا مغروق است و دسترسی به آن غیرممکن است نمی‌تواند مورد مهر واقع شود.

مهریه به نرخ روز

با استناد بر ماده 2 آیین‌نامه قانون الحاق یک تبصره به ماده 1082 قانون مدنی، مورخ 13/02/1377 توسط هیئت محترم وزیران اضافه شد نحوه محاسبه ارزش فعلی مهریه به این صورت می‌باشد که:

مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه در عدد شاخص سال قبل ضرب خواهد شد و مجموع آن تقسیم بر عدد شاخص در سال وقوع عقد است. به‌این‌ترتیب ارزش مهریه در زمان حال محاسبه می‌گردد.

همچنین چنانچه مَهر وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین شده، محاسبه و پرداخت خواهد شد. مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند. آیین‌نامه اجرایی این قانون حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری وزارت دادگستری و وزارت امور اقتصادی و دارائی تهیه و به تصویب هیئت‌وزیران خواهد رسید. همچنین اگر مرد فوت کرده باشد بایستی تا تاریخ فوت شوهر مهر به‌روز محاسبه می‌شود. مَهر وجه نقد تا زمان فوت زوج متوفی به نرخ روز محاسبه می‌شود.

قوانین جدید مهریه

با رشد قیمت‌ها و تورم پلکانی در دهه گذشته شاهد این بودیم که افراد زیادی به دلیل ناتوانی در پرداخت مَهر با حکم جلب راهی زندان شدند.

باتوجه‌به قانون جدید مهریه در سال ۱۴۰۰ به قضات این اجازه داده شده که با درنظرگرفتن استطاعت مالی مرد به او فرصت کافی برای پرداخت مَهر داده شود. این بدان معنا نیست که حکم جلب (زندان) در خصوص مهریه برای مرد حذف شده است. با قانون جدید مَهر از تعداد این زندانیان کاسته شد.

در مجلس طرحی تحت عنوان طرح مهریه  14 سکه و 5 سکه در مجلس به تصویب رسیده است. در قانون 14 سکه در نظر گرفته شده است که اگر توانایی مالی مرد بیش از 14 سکه است حداکثر الزامی پرداخت را برای مرد 14 سکه در نظر گرفته است. حالا برای آن دسته از مردانی که در پرداخت مَهر معسر هستند و توان مالی پرداخت آن را ندارند قانون 5 سکه در نظر گرفته شده است که اگر مرد 5 سکه کامل پرداخت کند دیگر به زندان نمی‌رود و مابقی آن را در زمان مناسب یا به‌صورت اقساط پرداخت خواهد کرد.

قبل از سال 1400 قانون 110 سکه حاکم بود و سقف الزام‌آور را برای مرد 110 سکه قرار داده بود.

راه‌های نپرداختن و ندادن مهریه

مهریه یک دین است و رد دین به‌عنوان یک بدهی بر عهده مدیون است و مرد ملزم به پرداخت دین و در برابر رد آن مسئول است، بااین‌حال راه‌هایی وجود دارد که مردمی تواند مهریه را پرداخت نکند.

• یکی از این راه ها درخواست اعسار است. در این خصوص مرد باید در دادگاه اثبات کند که توانایی پرداخت مهریه را ندارد.
• دومین مورد انتقال اموال به شخص ثالث است. هرچند این کار بسیار خطرناک است و ممکن است تبعات حقوقی منفی را برای مرد به دنبال داشته باشد برخی برای گریز از مهریه دست به این عمل می‌زنند.
• مورد بعد که به‌صورت جداگانه به آن می‌پردازیم اشاره به شرایطی دارد که مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد.

در چه شرایطی مهریه  به زن تعلق نمیرد

ممکن است بنا به شرایطی مهریه به زن تعلق نگیرد و ازآنجاکه جهل به قانون رافع مسئولیت است به توضیح آن می‌پردازیم تا ابهامی برای هم‌وطنان در این باب باقی نماند.

باطل بودن عقد نکاح

طبق ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی اگر عقد بین زن و شوهر به هر دلیلی باطل شود و بین آن‌ها نزدیکی واقع نشده باشد زن حق مهر ندارد. منظور از باطل بودن عقد نکاح دلایلی غیر از طلاق است به‌عنوان‌مثال زمانی مادر زوجه به نوه‌اش شیر دهد عقد نکاح و رابطه زوجیت باطل می‌گردد.

به استناد ماده 1101 قانون مدنی هرگاه به دلیلی بین آنها نزدیکی واقع نشده باشد زن مستحق مهر نخواهد بود و مَهر به او تعلق نمی‌گیرد.

در ادامه این قانون یک استثنا وجود دارد و آن این است:

درصورتی‌که فسخ نکاح به دلیل عِنَن ( مشکلات جنسی مرد که باعث می شود نزدیکی صورت نگیرد) باشد  در این صورت با وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است.

فوت شوهر

اگر مرد فوت کند و بین او همسرش نزدیکی رخ نداده باشد در این صورت زن مستحق مهریه از اموال به‌جای‌مانده از مرد نیست ولی اگر بین آنان نزدیکی صورت‌گرفته باشد زن مستحق مهرالمثل است.

در طلاق خلع که به دلیل کراهت زن از شوهر صورت می‌پذیرد. مهریه‌ای به زن تعلق نخواهد گرفت که دراین‌خصوص توضیحات لازم را دادیم.

بخشیدن مَهر یا بذل مهریه

آخرین موردی که در این مبحث به آن می‌پردازیم بخشیدن مَهر یا بذل مهریه است که در اینجا زن بااراده خود با همسرش توافق می‌کند که مهریه خود را می‌بخشد که در این صورت دینی به گردن مرد نیست و در قبال پرداخت مهریه به زن مسئول نیست.